Arabuluculuk Nedir? Zorunlu ve İhtiyari Arabuluculuk Şartları Nelerdir? Hukuk sistemimizde bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak sıklıkla kullanılan arabuluculuk; özel hukuk uyuşmazlıklarında tarafların kendi özgür iradeleriyle seçtikleri ve tarafız olduğuna inandıkları, uzman bir 3. kişinin hakemliğinde, yaşanılan hukuki ihtilafın giderilmesi için dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra uygulanan bir yöntemdir.
Arabuluculuk faaliyetleri sayesinde, uyuşmazlığa düşen tarafların yaşadığı ihtilaflar, mahkeme dışı olacak şekilde hızlı ve kesin bir çözüme kavuşturulması amaçlanmaktadır.
Hukuk kurallarımıza göre arabuluculuk faaliyetlerinde, hakemliği istenilen ve tarafsız olduğu düşünülen, uyuşmazlığın çözümünde görev ve yetki verilmiş olan 3. bir kişiye arabulucu denilmektedir. Arabuluculuk, hukuk sistemimizde iki farklı yönteme ayrılmaktadır. Bunlardan ilki “zorunlu arabuluculuk” olarak nitelendirilirken bir diğeri ise “ihtiyari arabuluculuk” adıyla gündeme getirilmektedir.
Adından da anlaşılacağı üzere yaşanan bazı hukuki ihtilafların çözümü için mahkemeye dava açmadan önce arabulucunun hakemliğine zorunluluk duyulmaktadır.
Zorunlu arabuluculuk olarak nitelendirilen bu yöntem, dava içinde yer alan bir şarttır. Dolayısıyla arabuluculuğa gidilmeden başvurulan davalar, dava şartının olmaması sebebiyle reddedilmektedir.
Hukuk sistemimizde yer alan ticari davalar ve bununla birlikte iş davalarına konu olan bazı taleplerde zorunlu arabuluculuk uygulanmaktadır. Örnek olarak; kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti ve maaşlara ilişkin yaşanan uyuşmazlıklarda işçi ve işveren mahkemeye başvurmadan önce arabulucu hakemliğinde sorunun çözümünü aramaları temel şarttır.
Zorunlu arabuluculuk yasa koyucunun belirlediği durumlarda tarafların zorunlu olarak arabulucuya gitmeleri durumdur. 7036 sayılı İş Mahkemeleri kanunu ile yürürlüğe girmiştir.
İşçi ve işveren arasında yaşanan anlaşmazlıklarda, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan alacağı, tazminatı veya işe iadesi için açılan davalarda taraflar arabulucuya başvurmak zorundadır. Dava şartı olarak belirlenen arabulucu sistemi, bu tür davalarda eğer uygulanmazsa mahkeme dava şartı eksikliği sebebiyle reddedilir.
İşçi ve işveren aralarındaki problemin çözümü için arabulucuya gittiğinde bu durum kanunla belirlenmiş bir şart olduğundan ilk iki saatlik ücreti devlet öder. Bunun dışında aşan her saat için arabuluculuk asgari ücretinin altında olmayacak şekilde arabulucunun belirlediği tutarda ödeme yapılır. Zorunlu arabuluculukta taraflar aksini kararlaştırmadıysa ödemeyi eşit şekilde yaparlar. Ancak görüşme sürecinde ödemeyi bir tarafın yapmasına da karar verilebilir.
Bunun dışında 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Kapsamında da arabulucuya başvurmak zorunludur. Ticari davalardan konusu para olan alacak veya tazminat talepleri ile ilgili davlar açılmadan önce arabulucuya gitmek zorunludur. Bu durum iflas ve konkordato gibi çekişmesiz yargı işlerini kapsamaz.
Bir miktar para ödenmesini konu edinen tazminat ve alacak talebi içeren tüm ticari davalar 5/A kapsamında zorunlu arabulucuya başvurmak zorundadır.
ARABULUCUYA İLK SORUYU SİZ SORMAK İSTER MİSİNİZ?